Αναφορά στη σχέση επιστήμης και πολιτικής…

 Αναφορά στη σχέση επιστήμης και πολιτικής…

Του Δημήτρη Πατέλη[1]

«Φωνή της Πάρου» 2020.12.28

 

Στις μέρες μας όλο και πιο συχνά βλέπουμε να εμπλέκονται επιστήμονες στο δημόσιο βίο, στην πολιτική. Είναι άραγε αυτό θεμιτό; Ταυτίζονται άραγε οι πολιτικές λειτουργίες της εξουσίας με τη θέση και τον ρόλο της επιστήμης στην κοινωνία; Ας ορίσουμε όσο πιο απλά γίνεται τις έννοιες. Η επιστήμη είναι μια εξαιρετικά περίπλοκη δραστηριότητα, που ασκείται για λογαριασμό του συνόλου της ανθρωπότητας και αποσκοπεί στη συστηματική «παραγωγή» αντικειμενικών, τεκμηριωμένων και αποδεικτικών γνώσεων για την πραγματικότητα. Η πολιτική είναι αγώνας για την επικράτηση, για την εξουσία και την κυριαρχία των συμφερόντων μέρους της κοινωνίας επί άλλου μέρους, επί του συνόλου της κοινωνίας. Για αυτό και στη συνείδηση του λαού, των απλών ανθρώπων, η πολιτική θεωρείται «βρώμικη δουλειά». Η ανιδιοτελής αναζήτηση της αλήθειας κατά κανόνα διαφέρει πάρα πολύ από την επιβολή ιδιοτελών συμφερόντων.

Κάθε απόπειρα επιβολής ιδιοτελών σκοπιμοτήτων στην επιστημονική έρευνα και στην επιστημονική κοινότητα υπονομεύει την αντικειμενική αναζήτηση της αλήθειας, απομακρύνει την έρευνα από την εξυπηρέτηση των πραγματικών αναγκών της κοινωνίας. Μετατρέπει την επιστήμη σε εργαλείο-όπλο, σε πολλαπλασιαστή ανταγωνιστικής ισχύος των κρατούντων, καθιστώντας την εν πολλοίς επίσης «βρώμικη δουλειά».

Ωστόσο, στη σημερινή κοινωνία, η πολιτική δεν μπορεί να αγνοεί την επιστήμη, ούτε και η επιστήμη την πολιτική. Δεδομένου μάλιστα ότι η πολιτική έχει τα πρωτεία και την ισχύ, επιδρά στη θέση, στο ρόλο, στις κατευθύνσεις, στις ιεραρχήσεις-προτεραιότητες, στην αξιολόγηση και στη χρηματοδότηση καθώς και στη διοίκηση της επιστήμης. Με όλα αυτά συνδέονται και οι εκάστοτε πολιτικές παρεμβάσεις στην επιστήμη. Η πολιτική εισχωρεί και στη θεσμική και εξωθεσμική, οργάνωση και διοίκηση της επιστημονικής κοινότητας. Η οικονομική και πολιτική εξουσία χρησιμοποιεί εργαλειακά επιστημονικές γνώσεις, αλλά και το κύρος, την αυθεντία κάποιων πρόθυμων και διαθέσιμων επιστημόνων για την άσκηση πολιτικής χειραγώγησης και εξαπάτησης, ώστε να επιτυγχάνει ιδιοτελείς σκοπούς και συμφέροντα. Συγκροτεί επιτροπές συμβούλων και εμπειρογνωμόνων στη δούλεψή της, που τις εκθέτει συχνά στα ΜΜΕ. Όταν οι επιστήμονες αρθρώνουν λόγο ως όργανα στη δούλεψη συμφερόντων, πρακτικά υποσκελίζουν ή και ακυρώνουν την ανιδιοτελή και αντικειμενική ερευνητική τους ιδιότητα. Αυτό συνιστά μια διαδεδομένη μορφή εκφυλισμού και εκχυδαϊσμού της επιστήμης και της επιστημονικής κοινότητας.

Η έκθεση αυτή των επιστημόνων-υπηρετών της εξουσίας, η εκ των πραγμάτων ταύτισή τους με τις εκάστοτε επιλογές που επιτάσσουν τα ιδιοτελή συγκυριακά συμφέροντα, οι παλινωδίες τους, και οι αντιφάσεις στις οποίες πέφτουν, κλονίζουν την εμπιστοσύνη και το κύρος της επιστήμης και των επιστημόνων στα μάτια της κοινωνίας. Απαξιώνουν την ίδια την επιστήμη και την παιδεία. Υπονομεύουν τελικά την ίδια την αξίωση για λογική σκέψη, για ορθολογισμό. Έτσι ευνοείται κάθε μορφής ανορθολογισμός, σκοταδισμός και παραλογισμός, ανοίγει πεδίο δράσης για τυχάρπαστους και δόλιους συνωμοσιολόγους και κομπογιαννίτες… 

---

[1] Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Πολυτεχνείου Κρήτης  dpatelis@isc.tuc.gr

Ανεγκέφαλη αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας ή λελογισμένη επιστημονική σχεδιοποίηση;

 Ανεγκέφαλη αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας ή λελογισμένη επιστημονική σχεδιοποίηση;

Του Δημήτρη Πατέλη[1]

«ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ» 2020.12.28

Στις μέρες μας καταβάλλονται επίμονες προσπάθειες εξομοίωσης του ανθρώπου με το ζώο και της κοινωνίας με την ζούγκλα. Συχνά μάλιστα, αυτή η εξομοίωση-αναγωγή στη ζωώδη κατάσταση εκλαμβάνεται και εμπεδώνεται ως «κανονικότητα», στο πνεύμα του νεοφιλελεύθερου ή/και φασίζοντος εκθειασμού του ανταγωνισμού.

Ωστόσο, ο άνθρωπος διαφέρει ριζικά από το ζώο. Το ζώο, για να επιβιώσει, απλώς προσαρμόζεται στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Μείζονος κλίμακας ουσιώδης διαφορά του ανθρώπου, είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος για να επιβιώσει, ανατρέπει άρδην αυτή την στρατηγική επιβίωσης: δεν προσαρμόζεται απλώς στις αλλαγές του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά –τουναντίον– προσαρμόζει, μετασχηματίζει το περιβάλλον βάσει των δικών του αναγκών, τις οποίες μετατρέπει σε σκοπό της εργασίας. Το επιτυγχάνει αυτό μέσω του λειτουργικού και μορφολογικού μετασχηματισμού πραγμάτων. Η παραγωγή που επιτελείται μέσω της τεχνικής-τεχνολογικής επενέργειας στη φύση, είναι το θεμέλιο του υλικού και πνευματικού πολιτισμού. 

Με την ανάπτυξη του πολιτισμού, αναγκαίος όρος για την επιβίωση μέσω της κατανάλωσης κάθε ατόμου, είναι αυτό το χαρακτηριστικό για την κοινωνία σύστημα τεχνολογικά και κοινωνικά διαμεσολαβημένου εξωσωματικού μεταβολισμού.

Η κλίμακα αυτού του τεχνογενούς-ανθρωπογενούς εξωσωματικού μεταβολισμού (προϊόντων και παραπροϊόντων παραγωγής) του ανθρώπου στον πλανήτη γίνεται πλέον στη σύγχρονη κεφαλαιοκρατία πολλαπλάσια κάθε φυσικού μεταβολισμού (χλωρίδας και πανίδας). Σήμερα, η μάζα των παραγόμενων από τον άνθρωπο προϊόντων και υλικών ξεπέρασε το σύνολο της βιομάζας όλων των έμβιων όντων του πλανήτη! Γεωλόγοι και άλλοι επιστήμονες ερίζουν περί της σηματοδότησης μιας νέας περιόδου, που μπορεί να αποκαλείται «Ανθρωπόκαινος»-Anthropocene.

Η παγκόσμια παραγωγική διαδικασία συγκροτείται σε πλανητική κλίμακα, με πρωτοφανείς διασυνδέσεις ιστών, οργάνων, συστημάτων, υποσυστημάτων και λειτουργιών, που διατρέχουν σχεδόν όλα τα μήκη και πλάτη σε ξηρά, έδαφος, υπέδαφος, ύδατα, αέρα και εγγύς διάστημα. Αυτό το (ανολοκλήρωτο στη διαμόρφωσή του) οργανικό όλο διαθέτει εν πολλοίς μορφοποιημένα δίκτυα υποδομών-ροών ενέργειας και πληροφορίας πλανητικής εμβέλειας, συνδεδεμένα με εφαρμογές διαστημικής-τηλεματικής. Ως θεμελιώδης δύναμη καθολικής εμβέλειας και ισχύος αυτών των διεργασιών λειτουργεί η επιστήμη, η ερευνητική, σχεδιοποιός και κατασκευαστική δραστηριότητα του ανθρώπου. Η επιστήμη που όλο και πιο πολύ μετατρέπεται σε άμεση παραγωγική-δημιουργική δύναμη. Αρχίζει να διαθέτει οιονεί ενοποιημένες σε πλανητική κλίμακα παραγωγικές διαδικασίες, που εκτυλίσσονται στο πλαίσιο των Διεθνικών Μονοπωλιακών Πολυκλαδικών Ομίλων. Λειτουργεί σαν να διαθέτει ως οργανισμός ενοποιούμενες σε εύρος και σε βάθος μεταβολικές δομές και λειτουργίες, περιφερειακό νευρικό σύστημα, όλο και πιο διακριτά στοιχεία κεντρικού νευρικού συστήματος (διαδίκτυο, τηλεματική, τηλεπικοινωνίες), χωρίς ωστόσο να διαθέτει ακόμα καθαυτό κεντρικό νευρικό σύστημα και εγκέφαλο, δηλ. χωρίς καν το υπόστρωμα της συνειδητής και ενιαίας-κεντρικής πρόβλεψης, σχεδιοποίησης, οργάνωσης και ελέγχου.

Η εγκατάσταση και η λειτουργία τέτοιου υποστρώματος είναι καθ’ όλα εφικτή στη βάση της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας. Γιατί δεν προχωρά; Λόγω της κυριαρχίας της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, λόγω του ότι η όποια ενοποίηση της ανθρωπότητας μέσω της παραγωγής, της διανομής και της κατανάλωσης, υποτάσσεται στις επιμέρους σκοπιμότητες της κερδοφορίας του κάθε ενός από τους Διεθνικούς Πολυκλαδικούς Μονοπωλιακούς Ομίλους.

Έτσι, το σύστημα αυτό, στο σύγχρονο στάδιο του παγκοσμιοποιημένου ιμπεριαλισμού, μεταβολίζει με τρομακτική ανισομέρεια σε επιμέρους χώρες, περιοχές, κοινωνικές ομάδες, κ.ο.κ. βάσει πολλών, ανταγωνιστικών και αντικρουόμενων τάσεων, συσχετισμών δυνάμεων και αντίστοιχων σημάτων από και προς πολλαπλά συνεργαζόμενα ή/και ανταγωνιστικά προς άλληλα κέντρα και περιφέρειες, που οδηγούν τελικά σε ανεξέλεγκτες «νεοπλασίες», σε «σπασμούς» μερών και του συνόλου, σε οικολογικές, οικονομικές, επιδημιολογικές, εμπόλεμες κ.λπ. κρίσεις και συρράξεις με καταστροφικές επιπτώσεις. Η υπαγωγή επιστήμης στο κεφάλαιο κλιμακώνεται μέσω ενός μηχανισμού πνευματικών δικαιωμάτων, αποκλειστικότητας, μυστικότητας, εργαλειακής χρήσης ανακαλύψεων και καινοτομίας για την άντληση μονοπωλιακών υπερκερδών στον ανταγωνισμό, για την κατίσχυση του με είτε του δε στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος κ.ο.κ. Αυτή η υπαγωγή οδηγεί σε μονομέρειες, παραμορφώσεις και καταστροφή της ίδιας της επιστήμης, σε διαφθορά των επιστημόνων και υπονόμευση της ίδιας της επιστημονικής νόησης, σε ανάδειξη των κατ’ εξοχήν επιμέρους καταστροφικών δυνατοτήτων της έρευνας και της τεχνολογίας έναντι των καθολικών-δημιουργικών.

Αρκεί μια ματιά στο άκρως ανταγωνιστικό κυνήγι πρωτιάς και αποκλειστικότητας επιβολής χρήσης των εμβολίων κατά του SARS-COV-2 και λοιπών φαρμακευτικών σκευασμάτων μεταξύ Πολυεθνικών Μονοπωλιακών Ομίλων, σε σύμπραξη με κυβερνήσεις, υπερεθνικά όργανα ιμπεριαλιστικών ολοκληρώσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων για να γίνουν σαφή τα παραπάνω. Το κυνήγι αυτό καταδεικνύει αφ’ ενός μεν τις δυνατότητες της σύγχρονης επιστήμης, αφ’ ετέρου δε, την άκρως ανορθολογική χρήση της απ’ το κεφάλαιο και την κατασπατάληση δυνάμεων και πόρων της ανθρωπότητας σε αυτό το σύστημα, στο βωμό του ανταγωνισμού. Το κυνήγι αυτό έχει προσλάβει διαστάσεις γεωστρατηγικής κατίσχυσης στο υβριδικό σκέλος του εν εξελίξει Γ΄ Ιμπεριαλιστικού Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι σαφές το επιστημονικό και ηθικό πλεονέκτημα των χωρών που διαχειρίζονται την πανδημία αποτελεσματικά προς όφελος του λαού και έχουν δεσμευτεί ότι η διάθεση των εμβολίων τους δεν θα γίνει σε εμπορική/κερδοσκοπική βάση, αλλά ως κοινωνικό αγαθό για την ανθρωπότητα (Κούβα και Λ.Δ. Κίνας).        

Η επιστημονική συνειδητή σχεδιοποίηση της παραγωγής σε πλανητική κλίμακα στη βάση της ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ είναι η μόνη διέξοδος για την επιβίωση ανθρωπότητας & πλανήτη. Ο αγώνας για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό είναι αγώνας για την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου, συνυφασμένος με τον αγώνα για την απρόσκοπτη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας ως αυθεντικά δημιουργικής δύναμης στην υπηρεσία της ανθρωπότητας.

---

[1] Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Πολυτεχνείου Κρήτης  dpatelis@isc.tuc.gr

Ως πότε η φύση θα αντιμετωπίζεται ως λεία είτε ως ντεκόρ της ληστρικής ιδιοτέλειας;

 

Ως πότε η φύση θα αντιμετωπίζεται ως λεία είτε ως ντεκόρ της ληστρικής ιδιοτέλειας;

Του Δημήτρη Πατέλη[1]

«Φωνή της Πάρου» 2020.12.21

Γιγάντιες ανεμογεννήτριες και άλλες κατασκευές των Βιομηχανικών ΑΠΕ, ανεξέλεγκτη δόμηση, ρύπανση, καταστροφή οικοσυστημάτων και ενδιαιτημάτων της παρθένας φύσης, φονικές πανδημίες… Τελικά, μήπως η φύση μας εκδικείται;

Η χρησιμοθηρική και ληστρική σχέση του ανθρώπου προς τη φύση κλιμακώνεται ιστορικά μαζί με την κλιμάκωση των μορφών εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο και κορυφώνεται επί κεφαλαιοκρατίας, όπου φύση και εργασία αντιμετωπίζονται από το κεφάλαιο ως πλουτοπαραγωγικές πηγές, ως πόροι προς εκμετάλλευση για την μεγιστοποίηση της κερδοφορίας. Η αρπακτική σχέση προς τη φύση, είναι απότοκος της κυριαρχίας του ιδιωτικού, του ατομικιστικού συμφέροντος έναντι του κοινού, του κοινωνικού.

Η ανθρωπότητα απέκτησε τη δυνατότητα της μαζικής αυτοκαταστροφής της με τρεις τρόπους: με τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της προσανατολισμένης στην κερδοφορία παραγωγής και με την αποδόμηση τη προσωπικότητας.

Εάν η φύση δεν αρχίσει να γίνεται σε όλο και μεγαλύτερη κλίμακα αντικείμενο επιστημονικής σχεδιοποίησης του κοινωνικού οργανισμού, ο κίνδυνος αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας από τις ανήκεστες και μη αναστρέψιμες οικολογικές βλάβες, θα γίνει μονόδρομος. Το μόνο ορθολογικό κοινωνικό-πολιτισμικό μέσο μιας τέτοιας ρύθμισης είναι η επιστήμη, στο βαθμό που δεν υπάγεται στην κερδοφορία, αλλά τίθεται στην υπηρεσία της κοινωνίας, υπό τον έλεγχο της κοινωνίας. Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι τα κύρια μέσα εντατικοποίησης και ορθολογικής οργάνωσης της παραγωγής, λελογισμένης αναδόμησης των υλικών σχέσεων του ανθρώπου με τη φύση.

Όλο και πιο πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν την αύξουσα εξάρτηση της ίδιας της φύσης από τον άνθρωπο και τη δράση του. Γεννιέται ένας νέος τύπος σχέσης προς τη φύση, ο οποίος εκκινεί από την εκτίμηση της φύσης ως του μοναδικού ενδιαιτήματος του ανθρώπου και ολόκληρου του πολιτισμού. Η σχέση αυτή επιτάσσει τη διαρκή αντιπαραβολή των κοινωνικών αναγκών με τις δυνατότητες της φύσης, τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι ο ίδιος ο άνθρωπος και η ανθρωπότητα αποτελούν οργανικό μέρος της φύσης, τη μετάβαση από την ιδέα της απόλυτης κυριαρχίας πάνω στη φύση, στην αντίληψη των σχέσεων κοινωνίας και φύσης ως σχέσεων μεταξύ εταίρων ισομερών ως προς τις δυνατότητες τους.

Αναγκαίος όρος της σχεδιοποιημένης σχέσης προς τη φύση, είναι η ενοποίησης της ανθρωπότητας σε έναν άλλο μη ανταγωνιστικό τύπο ανάπτυξης-πολιτισμού. Η εναρμόνιση της σχέσης προς τη φύση, όχι ως πρόσχημα για τις ιδιοτελείς σκοπιμότητες κάποιων, ούτε ως επιμέρους, αποσπασματικές ή δήθεν «λύσεις», αλλά ως σφαιρική προστασία, αποκατάσταση και συνειδητή δημιουργική ανάπτυξη των αντικειμενικών όρων ύπαρξης των ανθρώπων.

---

[1] Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Πολυτεχνείου Κρήτης  dpatelis@isc.tuc.gr

Παρέμβαση του Δημήτρη Πατέλη για την "4η βιομηχανική επανάσταση"

Παρέμβαση του Δημήτρη Πατέλη για την "4η βιομηχανική επανάσταση"//Διαδικτυακή ραδιοφωνική εκπομπή των Λαμπρινής Θωμά και ο Δημήτρη Κούλαλη "Πότε Βούδας, Πότε Κούδας" για το ThePressProject. Ζωντανή μετάδοση, με αναμετάδοση και στο YouTube, 28-11-2020.

Download mp3 (μέγεθος αρχείου:  9Mb - διάρκεια: 25 λεπτά), online streaming